باسمه تعالی

بیانیه تحلیلی شماره ۹

 ارزیابی عملکرد شورا و مدیریت شهری در سه ماهه گذشته (دی ماه ۹۴ تا فروردین­ ماه ۹۵)

در روزهای ابتدایی سال ۱۳۹۵ که مصادف با آغاز سومین سال فعالیت گروه مطالعات شهری فاطر است، نهمین بیانیه تحلیلی به محضر مردم شریف شیراز تقدیم می شود. در این بیانیه به بررسی اجمالی بخشی از مسائل و معضلات شهر شیراز و نقد و بررسی عملکرد مدیریت شهری در سه ماهه گذشته پرداخته ایم.

در دو سال گذشته تلاش خود را به منظور افزایش نظارت بر عملکرد مدیریت شهری و تحلیل و بررسی تخصصی مسایل و مشکلات عمده و اصلی شهر شیراز و همچنین ضعف ها و کاستی های مدیریتی به کار بردیم. قطعا عملکرد خود را مصون از خطا ندانسته و همچنان در پی بهبود و ارتقا سطح فعالیت ها خواهیم بود. چنانچه در برخی مواقع و ناخواسته از حدود انصاف خارج شده و قضاوت ناعادلانه ای داشته ایم، از مردم عزیز و همچنین مسئولین و مدیران شهری پوزش و حلالیت می طلبیم و همچنان که وجود فضای انتقاد را برای تداوم حیات اجتماعی، مشارکت مؤثر مردمی و اصلاح کاستی ها و ناراستی ها ضروری می دانیم، رعایت اخلاق اجتماعی و تقوای جمعی را نیز ضرورت بقای یک جریان اصیل اجتماعی دانسته و خاضعانه تقاضا داریم که با نقد فعالیت ها و انعکاس خطا و لغزش های احتمالی، گروه مطالعات شهری فاطر را یاری نمایید. البته کما فی السابق مجموعه شورای اسلامی شهر شیراز و شهرداری و سایر مسئولین و خدمت گزاران را به انتقاد پذیری و سعه صدر دعوت می کنیم و مردم شریف شیراز را به نظارت دقیق عملکرد مسئولین و پیگیری حقوق خود فرا می خوانیم.

نظام بودجه ریزی غلط، مقدمه دست اندازی به سرمایه های شهر

در سال گذشته، مقارن همین ایام و در بیانیه شماره پنج، عدم تحقق بودجه سال ۱۳۹۴ را پیش بینی کردیم و نسبت به افزایش بی رویه عوارض ساختمانی در پوشش تغییر و ساده سازی فرمول محاسبه عوارض ساختمانی هشدار دادیم. با تغییر فرمول، عوارض احداث بنا در برخی مناطق محروم تا شش برابر افزایش داشت و علیرغم افزایش چند برابری عوارض ساختمان، شهرداری باز هم نتوانست به رقم هدف گذاری شده ۸۰۰ میلیارد تومانی درآمد حاصل از عوارض ساختمانی دست پیدا کند. خوشبختانه در تنظیم بودجه سال ۹۵، این واقعیت که بازار مسکن بیش از این توان تحمل افزایش عوارض را ندارد، بر شهرداری شیراز نمایان شد و تلاش شده که عوارض ساختمانی در بخش مسکونی نسبت به سال گذشته تفاوتی نداشته باشد. درآمد حاصل از عوارض نیز به گونه ای منطبق بر واقعیات موجود، پیش بینی شد. متاسفانه این رویکرد شهرداری علی‌الظاهر پاسخگوی بلند پروازی های برخی اعضای شورای شهر نبوده و همچنان تلاش دارند رقم های غیر واقعی بودجه را نشانه ای از تلاش مجدّانه خود در شورای شهر نشان دهند. این گونه تمایل به فربه‌سازی کاذب بودجه از یک سو و نا امیدی از افزایش بی رویه عوارض ساختمانی از سوی  دیگر، موجب شده که برای تامین رقم ۳۰۵۰ میلیارد تومانی مدنظر خود، به سایر منابع درآمدی که عمدتا فروش اموال و وام و اوراق مشارکت است، متوسل شوند.

بررسی بودجه سال ۱۳۹۵ شهرداری نشان می دهد که حدود ۱۸ درصد بودجه (۵۴۰ میلیارد تومان) از وام و فروش اوراق مشارکت و حدود ۲۳ درصد (۶۹۵ میلیارد تومان) از محل فروش اموال شهرداری تامین می شود. تاسف ناشی از آگاهی از این موضوع زمانی بیشتر می شود که بدانیم شورای شهر شیراز خود مشوق فروش اموال شهرداری بوده و مبلغ ۵۰ میلیارد تومان به رقم پیشنهادی شهرداری (۶۴۵ میلیارد) افزوده است. به عبارت دیگر اعضای شورای شهر به عنوان نمایندگان مردم و در جهت حفظ و صیانت از اموال شهرداری (به خصوص اموال غیر منقول) اقدامی نکرده و نه تنها در راستای تامین منافع عمومی از معدود زمین های با موقعیت خاص و استراتژیک که می بایست با حساسیت و دقت عمل در راستای تامین منافع عمومی به کار گرفته شود، پاسداری ننموده، بلکه شهرداری را مکلف به حراج سرمایه های شهر کرده اند. به عنوان نمونه شهرداری شیراز زمین واقع در محل تقاطع بلوار شهید چمران و نیایش (موسوم به باغ فدک) را برای تامین بخشی از بازپرداخت اصل اوراق مشارکت سال ۹۰ (۱۴۵ میلیارد تومان) به مبلغ ۸۰ میلیارد تومان فرخته است.

ضابطه و کاربری که شهرداری برای این قطعه زمین در نظر گرفته، هتلی ۴۰ طبقه است! آنچه که موجب بهای این زمین شده نه فقط خود زمین بلکه ضابطه و کاربری است که به عنوان امتیاز ویژه برای مالک آینده زمین منظور شده است.

در چهارمین بیانیه تحلیلی، به اجرای ناموفق پروژه های اوراق مشارکت پرداختیم و نگرانی از عدم توفیق این پروژه ها و زیان مضاعف شهر و شهرداری به آگاهی مسئولین رساندیم. بی توجهی به آن هشدارها موجب شد که با سر رسید موعد بازپرداخت اصل اوراق مشارکت سال ۹۰ به مبلغ ۱۴۵ میلیارد تومان در اواخر سال ۱۳۹۴ و در شرایطی که پروژه ها ناتمام بوده و امکان بازپرداخت از فروش این املاک وجود نداشت، شهرداری مجبور شد که شتاب زده زمین موسوم به باغ فدک را برای تامین بخشی از بازپرداخت اصل و سود اوراق مشارکت به فروش رسانده و مجوز احداث هتل ۴۰ طبقه را نیز جهت افزایش بهای این زمین از مراجع مربوطه اخذ کند. بدین ترتیب شهرداری برای تامین بخشی از بدهی خود یکی از سرمایه های شهر را فروخته و زمان خریده است.

همین سرنوشت برای بازپرداخت اوراق مشارکت سال های بعد نیز قابل تصور است و احتمالا شهرداری برای بازپرداخت اصل اوراق مشارکت سال های ۹۱ و ۹۲ و … نیز، سایر اموال ارزشمند شهر را خواهد فروخت. لازم به ذکر است که بر اساس قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت و آیین نامه مربوطه، دارندگان اوراق مشارکت به نسبت قیمت اسمی و مدت زمان مشارکت، در نتیجه مالی حاصل از اجرای طرح های مربوطه سهیم بوده و سود قطعی حاصل از فروش پروژه ها، ظرف پنج ماه پس از سر رسید نهایی، محاسبه و بایستی به دارندگان اوراق پرداخت شود. متاسفانه در این مورد نیز قانون رعایت نشده، حقوق مشارکت کنندگان تضییع شده و علیرغم وجود مجموعه سازمانی عریض و طویل در سازمان شهرداری با عنوان “مدیریت پروژه های اوراق مشارکت”، به دلیل اینکه هشت پروژه اوراق مشارکت سال ۹۰ بر اساس برنامه زمان بندی پیشرفت مناسبی نداشته و به بهره برداری نرسیده است، امکان فروش آن نیز وجود ندارد و شهرداری مجبور به فروش سایر اموال جهت پرداخت بدهی خود شده است. چنانچه مشهود است ضعف در مدیریت منجر به عدم پایبندی شهرداری به تعهدات مالی خود شده است. چگونه می توان انتظار داشت که سرمایه گذار با وجود خلف وعده، تصمیم گیری های سلیقه ای و لحظه ای و سوء مدیریت و در نهایت تضییع حقوق مشارکت کنندگان در طرح های شهرداری باز هم تمایل به سرمایه گذاری و مشارکت در شیراز داشته باشند. همین مسایل و سردرگمی دستگاه های اجرایی موجب سلب اعتماد و فرار سرمایه گذار می شود، نه مطالبه حقوق عمومی و انتقاد به عملکرد شهرداری و اعتراض به سیاست گذاری و نظارت ضعیف شورای شهر.

تاسف بارتر اینکه پروژه هتل ۴۰ طبقه به عنوان پروژه ای مشارکتی معرفی می شود، در حالیکه با انتقال مالکیت زمین، عملا مشارکتی وجود نخواهد داشت. چرا که شهرداری پیش از این و بر اساس مصوبه شورا از دریافت عوارض احداث هتل محروم شده و مضاف بر این به دلیل اینکه ملک مورد نظر از شهرداری به مالک جدید منتقل شده است، وی از پرداخت عوارض سهم خدمات و حق مشرفیت -که چند میلیارد تومان برآورد می شود- نیز معاف خواهد بود! این چنین است که سوء مدیریت و بی تدبیری چوب حراج بر اموال شهر شیراز و مردم نجیب آن زده است! مدیریت فعلی شهرداری با حمایت شورای شهر به گونه ای عمل می کند که گویا پایان ماموریت ایشان، پایان عمر شهرداری و تاریخ شیراز است! و هر آنچه که از اموال عمومی قابل فروش باشد، باید واگذار نمایند. این ملاحظه با صرفنظر از این مسأله است که با احداث این هتل و بارگذاری سنگین در مجاورت بلواری که روزی قرار بود شریانی درجه یک باشد و با اختلال در ترافیک که قطعا بروز خواهد کرد، در آینده ای نه چندان دور مابه ازاء ریالی سود حاصل از فروش این قطعه زمین را برای ساخت تقاطع غیر همسطح در محل تقاطع چمران- نیایش و یا دوربرگردان غیر همسطح بر روی بلوار چمران هزینه خواهند کرد!. (برای توضیح بیشتر پیرامون رابطه متقابل کاربری اراضی و حمل و نقل و ترافیک، می توانید به بیانیه شماره هفت و هشت مراجعه فرمایید.)

رویکرد منفعت طلبانه و سود محور و دست اندازی به سایر سرمایه های شهر شیراز، به باغ فدک منحصر نبوده و علیرغم تمامی شعارهای “حفظ باغات” و تنظیم بودجه بر مبنای “توجه به باغات قصر دشت” مبلغ ۸۰ میلیارد تومان به عنوان محل درآمد حاصله از ستاد باغات در بودجه سال ۹۵ منظور شده است! علاوه بر آن شهرداری برای دست یابی به حداکثر درآمد حتی به آثار تاریخی و میراثی نیز رحم نکرده و در تخلفی آشکار در حریم درجه یکِ باغ ارم مجوز احداث بناهای بلند مرتبه صادر کرده است. متاسفانه در سکوت و انفعال نهاد های نظارتی، نقض حریم میراثی ارگ کریم خان توسط هتل آسمان این بار در حریم باغ ارم در حال تکرار است. گروه مطالعات شهری فاطر به دنبال پیگیری موضوع و دستیابی به اسناد این تخلف، جهت صیانت از میراث های تاریخی و پهنه های سبز ارزشمند که امانت نسل های آینده است، طی نامه ای موضوع را به دبیرخانه شورای عالی معماری و شهرسازی منعکس کرده و تقاضای بررسی موضوع، لغو مجوزها و تعقیب قضایی متخلفین را نموده است.

معماری و شهرسازی ایرانی-اسلامی، پرهیز از شعار زدگی؛ ضرورت اقدام و عمل

در اواخر بهمن ماه سال گذشته شهرداری و شورای اسلامی شهر شیراز با همکاری نظام مهندسی استان فارس همایشی را تحت عنوان معماری و شهرسازی ایرانی- اسلامی (سیمای دیروز، چشم انداز فردا) برگزار نمودند. ایجاد فضای گفتگو پیرامون موضوعی که به شدت دچار اختلاف نظر و تشتت آراست، می تواند به هم گرایی و کاهش اختلاف نظرها بیانجامد. همچنین ارائه و به اشتراک گذاری نتایج فعالیت های پژوهشی به فربه سازی و تقویت ادبیات تخصصی این حوزه و ترویج ضرورت و اهمیت موضوع شهرسازی و معماری اسلامی منجر می شود.

واژۀ معماری و شهر اسلامی بیش از چندین دهه قدمت دارد اما فهمی که امروزه از معماری و شهر اسلامی حاصل می شود با معانی گذشته آن متفاوت بوده وبیش از آنکه توصیفی و مرتبط با گذشته باشد، تجویزی و متوجه آینده است. این معنا با ظهور واژه شهرسازی اسلامی در حدود یکی دو دهه گذشته، نیز تقویت شد و علیرغم اینکه هم اکنون این موضوع محل بحث و گفتگوهایی در فضای رسانه ای و همچنین آکادمیک و تخصصی شده است، اما هنوز در مبانی و مبادی و حتی اصول متوقف مانده است. اکنون زمان عبور از پرسش از چیستی و ضرورت معماری و شهرسازی ایرانی- اسلامی فرا رسیده و بحث بر سر این موضوع به قدر کفایت بوده است.

ایمان به ضرورت تمدن سازی دینی و بومی، لازمه و مقدمۀ اعتقاد به ضرورت وجود و ایجاد شهر و معماری اسلامی- ایرانی است؛ که این مهم با سال ها بحث و مجادله با کسانی که حداقل اعتقاد را به استعدادها و توانمندی های بومی ندارند، یقینا محقق نخواهد شد. جالب آنکه مهمان اصلی افتتاحیه این همایش جناب آقای ترکان- که اخیرا بیشترین توهین را به سرمایه های انسانی و هویت ملی ما نموده بود- به عنوان سخنران افتتاحیه همایش مذکور انتخاب می شود و جالب تر آنکه در سخنرانی خود اساسا معماری را سکولار و ماهیتی محدود و مرتبط با اقلیم معرفی می کند!

از نکات قابل توجه این همایش، حضور اساتید و محققین حوزه معماری و شهرسازی ایرانی- اسلامی بود که برای اولین بار این تعداد از اساتید در یک اجتماع گرد آمده بودند و تبلیغات و اطلاع رسانی مناسبی نیز صورت گرفته بود. عده ای از مسئولین و مدیران فعلی و سابق و اسبق نیز از دیگر مدعوین این همایش بودند که با طرح این پرسش بنیادین که معماری و شهرسازی اسلامی- ایرانی چیست و چه ضرورتی دارد و اعتراف به جهل خود نسبت به این موضوع و اعلام این انتظار که خروجی و نتیجه این همایش می بایست پاسخ به این پرسش اساسی باشد؛ از واقعیتی تلخ پرده برداری کردند. این واقعیت که قاطبه مدیران و منصوبین در جایگاه های مهم و حساس در شهر شیراز که دارای سابقه کاری چندین ساله هستند، فاقد هرگونه تصوری از معماری و شهرسازی اسلامی بوده و در بهترین حالت، کلیه اقدامات و تصمیمات ایشان اگر متضاد نبوده، قرابتی نیز با این مفاهیم نداشته است. تلخ تر از آن، استماع نظرات عجیب همین مدیران در حوزه معماری و شهرسازی ایرانی- اسلامی است که: باید اینچنین و آن چنان کرد!. برای فردی که سال ها در جایگاه تصمیم گیری در سطح شهر شیراز و استان فارس مشغول به کار بوده است، کارنامه موضوعیت دارد و نه طرح و برنامه. ایشان باید کارنامه خود و حداقل یک نمونه از اقدامات خود در راستای تحقق شهر اسلامی را ارائه دهد. نه اینکه طبق معمول و جهت فرافکنی و فرار از مسئولیت و پاسخگویی، برای آینده ارائه طریق نماید.

به اعتقاد ما عدم تحقق شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی و حتی عدم بروز نشانه هایی از تلاش برای تحقق آن، به عدم اعتقاد به لزوم شکل گیری تمدن دینی باز می گردد. در غیبت ایمان به لزوم تحقق تمدن دینی است که همایشی با هدف پرداختن به شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی برگزار شده و حتی بر اساس اوقات شرعی مدیریت نمی شود. یا بدیهی ترین حدود شرعی (حجاب اسلامی) حتی توسط عوامل برگزار کننده آن رعایت نمی شود و یا در مورد اصل عدالت در شهرهای اسلامی و اینکه در شهرهای سنتیِ اسلامی، فقیر و غنی با هم و در کنار هم زندگی می کردند و اختلاف طبقاتی در برنامه ریزی شهری ملاک نبوده، ساعت ها بحث و تبادل نظر می شود و در زمان پذیرایی، میهمانان بر اساس نظام کاست طبقاتی و به گونه ای تبعیض آمیز تفکیک و طبقه بندی می شوند! اگر به لزوم شکل گیری تمدن دینی و اهمیت شهر و معماری به عنوان یکی از مظاهر تمدنی و الزامِ امت دین مدار به شکل دهی شهر اسلامی ایمان نیاوریم، همان بهتر که معماری و شهرسازی را به حال خود واگذاریم و با پیوست صرفا لفظی اسلامیت و ایرانیت به شهر و شهرسازی و معماری، مفهومی مبتذل و سکولار از اسلام و ایران و معماری و شهر و شهرسازی نسازیم و این معانی را بیش از این تنزل ندهیم.

تغییرات بی هدف و گردشی مدیران شهرداری بازنمایی ضعف تصمیم گیران

تغییرات مدیریت در هر مجموعه سازمانی امری معمول و حتی لازم بوده و عموما بر اساس پایش و بازخوردگیری از عملکرد مدیران و متناسب با نحوه عملکرد ایشان و با هدف بهره گیری از توانمندی های متناسب با وظایف سازمانی انجام می شود. اما ظاهرا این تغییرات در شهرداری شیراز معنا و مفهوم و اهداف دیگری دارد. فردی بدون داشتن تحصیلات و سوابق کاری مرتبط، به عنوان معاون حمل و نقل و ترافیک منصوب می شود و دیگری از معاونت فرهنگی به سازمان حمل و نقل و ترافیک منتقل می شود و مدیر عامل سابق سازمان حمل و نقل و ترافیک به عنوان مدیر طراحی شهرداری منصوب می شود. در شهرداری شیراز یا مدیران افرادی همه فن حریف و مسلط بر تمامی علوم و دانش های تخصصی هستند یا اینکه کوچکترین ارتباطی بین تحصیلات و سوابق حرفه ای با موضوع حوزه تخصصی کاری در نظر گرفته نمی شود. در آخرین شاهکار نیز در اواخر سال گذشته تغییرات عمده ای در سطح مدیران مناطق شهرداری روی داد و این دگرگونی به قدری بنیادین بود که توسط شهردار محترم به جریانِ خون تازه در رگ های شهرداری تشبیه شد!.

بر اساس این تغییرات مدیران فعلی شهرداری به صورت گردشی از منطقه ای به منطقه دیگر منتقل شدند. مدیر عامل سازمان آرامستان ها به عنوان مدیر منطقه هفت، مدیر منطقه هفت به عنوان مدیر عامل سازمان فضای سبز، معاون اسبق منطقه پنج به عنوان مدیر منطقه پنج، مدیر منطقه پنج به عنوان مدیر منطقه دو، مدیر منطقه دو به عنوان مدیرکل سرمایه انسانی، مدیر منطقه هشت به عنوان مدیر منطقه سه و معاون منطقه ده به عنوان مدیر منطقه هشت منصوب شدند. چنانچه ملاحظه می شود این تغییرات محدود به جابجایی گردشی مدیران بوده و از خون تازه خبری نیست.

پرسش اساسی این است که این تغییرات با چه هدف و منظوری و با چه معیار و شاخصی انجام شده است؟ چنانچه این افراد دارای عملکرد مناسبی در جایگاه پیشین بودند، این تغییرات چه ضرورتی داشت و اگر ضعف در عملکرد دلیل این تغییرات بوده، انتصاب این افراد در همان جایگاه ولی در منطقه دیگر شهرداری چه توجیهی دارد؟ این گونه تغییرات غیرقابل دفاع به شیوع شایعاتی در مورد وجود برخی مناسبات و روابط خاص دامن زده است. بدین ترتیب که افراد نه بر اساس لیاقت ها و قابلیت ها بلکه بر اساس عوامل و نیروهای بیرونی انتخاب و به تدریج وارد عرصه و چرخه مدیریتی می شوند. علی‌ایحال اینگونه شایعات بسیار نگران کننده است و ضرورت دارد نهادهای نظارتی و از جمله شورای اسلامی شهر شیراز به وظیفه خود عمل نموده و فعالیت های مجموعه شهرداری را رصد نموده و با متخلفین برخورد لازم را انجام دهد.

در پایان به استحضار مردم شریف شیراز می رساند که گروه مطالعات شهری فاطر به مقتضای استقلال و مشی غیرجناحی و همچنین بنیان های مستقل و مردمی، تلاش دارد به روش های گوناگون ارتباط متقابل خود با توده های مردم را حفظ و تقویت نماید. در همین راستا کانال تلگرامی و صفحه اینستاگرام جهت انعکاس دیدگاه های گروه ایجاد شده است. علاوه بر آن سایت گروه به نشانی www.fater-group.ir که همزمان با میلاد مبارک امیرالمؤمنین(ع) رسما آغاز به کار خواهد کرد، امکان تقویت رابطه متقابل با مخاطبین، انعکاس دیدگاه های ایشان و انتشار مناسب تر دیدگاه های متخصصین را فراهم خواهد آورد.

ولینصرن الله من ینصره ان الله لقوی عزیز 

گروه مطالعات شهری فاطر 

95/01/25