بیانیۀ تحلیلی شماره ۱۵ (تیر ماه ۹۶ تا مهر ماه ۹۶)

باسمه تعالی

بیانیۀ تحلیلی شماره ۱۵

ارزیابی عملکرد شورا و مدیریت شهری در سه ماهۀ گذشته (تیر ماه ۹۶ تا مهر ماه ۹۶)

اعضای گروه مطالعات شهری فاطر طی چهار سال گذشته تلاش داشته اند به عهد خود با مردم شریف شیراز پایبند بوده و در حد توان با نگاه تخصصی عملکرد مدیریت شهری را مورد ارزیابی قرار داده و فهم و تحلیل خود از مسائل اولویت دار شهر شیراز و نحوه مواجهه مدیران را صادقانه تقدیم همه همشهریان عزیز نمایند و مانع تضییع حقوق و منافع عمومی شوند. حال با پایان شورای چهارم و آغاز فصلی نو در مدیریت شهری عزم داریم با تلاشی مضاعف با سرلوحه قرار دادن امر به معروف و نهی از منکر مسئولین به عنوان مهمترین اولویت در جامعه اسلامی، توفیق و افتخار همراهی با مردم شریف شیراز را داشته باشیم و از نقد و نظر همشهریان عزیزمان بهره مند شویم.

پایان ۷ سال مدیریت غیر علمی بر شهرداری شیراز و چالش های پیش روی مدیران آینده

شهرداری کلانشهر مهم و پرجمعیتی همچون شیراز، اساسا منصب پر چالشی است؛ خصوصا آنکه میراث دار مدیرانی باشیم که با اداره سلیقه ای و تصمیمات تصادفی و غیر علمی خود هر روز مشکلی بر مشکلات سابق افزوده باشند.
چالش‌های پیش روی شهردار جدید نسبت مستقیم با این میراث و نقاط ضعف و کاستی‌های گذشته داشته که عمده آن را می توان در مدیریت نیروی انسانی و مدیریت مالی خلاصه کرد. چرا‌که عمدهٔ ضعف‌ها و کاستی‌های تیم مدیریتی سابق در این دو حوزهٔ اصلی نمایان بوده و سایر امور، تبعی و فرعی محسوب می‌شود.

چالش های حوزه مالی
حجم گستردهٔ بی‌انضباطی مالی و اقدامات فاقد منطق اقتصادی و توجیه مالی در شهرداری شیراز طی هفت سال گذشته به یک رویه تبدیل شده بود. علی­رغم اصرارهای بدون استناد و تکذیب‌های مکرر مدیران سابق، شهرداری شیراز با بدهی انباشتهٔ چند هزار میلیاردی روبرو است. وام و اوراق مشارکت سررسید شده، پروژه‌های ناتمام مربوط به پروژه‌های سرمایه‌گذاری و اوراق مشارکت، املاک و دارایی های منجمدِ مربوط به معدود پروژه‌های خاتمه یافته که در شرایط رکود اقتصادی قابلیت نقدشوندگی ندارد، عمده زمین‌های مرغوب که طی سال‌های اخیر هزینه بلند پروازی های مدیران شهری شد و با چوب حراج زدن به سرمایه های ارزشمند شهر صرف تصفیه‌حساب وام، اوراق مشارکت و بدهی پیمانکاران شد. همه این ها در کنار رشد بی ضابطه تعداد پرسنل شهرداری شیراز طی سال های اخیر، عدم برنامه ریزی برای تحقق درآمد پایدار و افزایش سرسام آور هزینه های جاری شهرداری و… که در بیانیه های پیشین به تفصیل به آنها پرداخت شده، در مجموع شرایط سختی را برای آینده مدیریت شهری شیراز ایجاد کرده است.
چنانچه شهرداری شیراز با کلان نگری و اصلاح رویکردهای غلط گذشته برنامه‌ای جامع برای عبور از این شرایط بحرانی تدوین و اجرا نکند، شهری با مسائلی به مراتب پیچیده تر از امروز به مدیران آینده تحویل خواهد داد.

حوزهٔ مدیریت نیروی انسانی
طی سال‌های گذشته، شیرازهٔ سازمان اداری و نیروی انسانی شهرداری شیراز از هم پاشیده و سطوح مدیریتی متناسب با قامت منصوبین شهردار سابق، فرو کاسته شد. افراد با حداقل توانمندی های مرتبط در مناصبِ کلیدی و حساس گماشته شدند و متخصصین و افراد توانمند منزوی و بدون توجه به شایستگی ها حذف شدند. اکنون شهردار جدید با سازمانی به هم ریخته، بدون ساختار واقعی، به شدت بی‌انضباط و نامنظم،به غایت فربه و کُند روبرو است.
این موارد به مثابه شبکه‌ای در هم تنیده، وضعیت بغرنجی را ایجاد کرده است. شهرداری شیراز هم‌اکنون نیازمند شکافتن این پیله و اقدامات تحولی است. این پوست‌اندازی قطعا هزینه‌هایی در بر خواهد داشت اما یقینا از هزینه استمرار وضع موجود به مراتب کمتر خواهد بود.
انتخاب افراد شایسته و مسلط به دانش مدیریت منابع انسانی و تجدید نظر اساسی در نحوهٔ مدیریت نیروی انسانی به قدری حائز اهمیت است که چگونگی شکل‌گیری آن، جهت گیری شهرداری در سال‌های پیش رو را مشخص خواهد کرد. چنانچه تیم مدیریتی بر اساس نیروهای سیاسی بیرونی، سهم‌خواهی، روابط و هر عاملی غیر از شایستگی‌های فردی شکل بگیرد، انتظار تغییر در روندهای بیمار گذشته و اصلاح نحوه مدیریت شهر، غیر واقعی و ناممکن خواهد بود.
دو حوزهٔ مذکور عمده چالش‌های پیش روی شهردار جدید شیراز خواهد بود، اما یکی از موارد مهم و تعیین کننده، اسیر نشدن در دام فضاسازی های‌ رسانه‌ای است. طی این سا‌لها بسیار تلاش شد که به رویکرد و شیوه‌ای که با اجرای پروژه های عمرانیِ ویترینی بیشترین لطمات را برای شهر شیراز به بار آورد، تعابیری ارزشی همچون سازندگی، خدمت و مدیریت جهادی اطلاق شود و وابستگان و مسببان وضعیت امروز، قهرمان سازندگی و خدمت معرفی شدند!. جذابیت‌های این تعابیر غیر واقعی و برساخته رسانه ها به حدی اغوا کننده است که امکان متمایل شدن شورای پنجم و مدیران آینده بدان رویکرد نیز وجود دارد. در این میان تشویق‌های اطرافیان و نزدیکان شهردار جدید شیراز می‌تواند نوعی مقایسهٔ تطبیقی با اقدامات نمایشیِ سابق را رقم زند و در نتیجه مسیر غیر علمی گذشته را برای مدیریت شهری آتی نیز ریل‌گذاری کند. چنانچه شورای پنجم و شهردار شیراز مسیر تصمیم گیران سابق شهر را برگزینند، بازی دو سر باختی را آغاز کرده‌اند، چراکه شرایط مالی و اقتصادی امروز به کلی با شرایط هفت سال اخیر متفاوت است و امکان ادامه روندهای گذشته با توجه به مضیقه های مالی موجود علاوه بر نامطلوب بودن غیر ممکن و دست نیافتنی است. مدیریت صحیح، علمی، فراجناحی و غیر سیاسی، بهره‌گیری از دانش‌های مرتبط، خدمت صادقانه و پرهیز از نمایش‌های بی حاصل برای حل مسائل شهر و شهروندان می‌تواند محصولی به بار آورد که طعم شیرین مدیریت شهری منضبط و کارآ را به مردم شیراز بچشاند.

از وعده انتخاباتی اتاق شیشه ای تا عدم اعمال حداقل های شفافیت

با تلاش های صورت گرفته طی سال های گذشته و روشن شدن اهمیت و ضرورت شفافیت به عنوان یکی از مهمترین بسترهای پیشگیری از فساد و ارتقاء کارآمدی در ساختارهای حاکمیت، در انتخابات اخیر این مهم به عنوان یکی از حقوق اساسی مردم با کلید واژه های «اتاق شیشه ای» و «شهرداری تمام شیشه ای» به گفتمان حاکم بر فضای انتخابات و یکی از مهمترین وعده های انتخاباتی بدل شد. با آغاز جلسات غیر رسمی پنجمین دوره شورای اسلامی شهر شیراز  و پخش زنده ارائه برنامه های گزینه های شهرداری از صحن شورا امکان تحقق این وعده و آغاز دوره ای متفاوت از مدیریت شهری را نوید می داد. اما با گذشت بیش از یک ماه از آغاز شورای پنجم ضمن تعطیل شدن پخش زنده این جلسات حداقل شفافیت های ساختاری شورا از جمله ارائه دستورجلسات، مصوبات و حتی به روز شدن وب سایت شورا علی رغم وعده های انتخاباتی متأسفانه تاکنون محقق نشده است.

گروه مطالعات شهری فاطر با توجه به اهمیت شفافیت شورای شهرهای کشور در ساختارهای نظام و جلوگیری از شعارزدگی و تحقق شفافیت واقعیِ عملکرد اعضای شورای شهر و ساختار شوراها به طراحی «سامانه روشن» با هدف رصد اظهارات و عملکرد شوراها در سطح ملی اقدام نموده است که به زودی جزئیات آن اطلاع رسانی خواهد شد.

اولین آزمون شورای پنجم و چالش انتخاب شهردار
بی شک اولین و مهمترین تصمیم شورای شهر انتخاب شهردار است. با اعلام نتایج انتخابات و مشخص شدن ترکیب شورای شهر شیراز و راهیابی افرادی عمدتا با گرایش های سیاسی، انتخاب گزینه تصدی مسئولیت شهرداری از بین چهره های مطرح سیاسی کاملا محتمل به نظر می رسید. علی‌رغم توصیه ها و پیشنهادات دلسوزانه و ضرورت توجه به دیدگاه‌های کارشناسی، اعضای شورای شهر شیراز بدون در نظر گرفتن شاخص های کلیدی و توانمندی های ضروری، بنا به سلایق حزبی و سیاسی گزینه هایی را برای این جایگاه پیشنهاد دادند و در نهایت امر، منتخب شورا مطابق پیش بینی‌های صورت گرفته پس از گذشت بیش از چهل روز از سوی وزارت کشور مورد تأیید قرار نگرفت.
عامل اصلی این وضعیت که متأسفانه برای اولین بار در ادوار شورا در شهر شیراز به وقوع پیوست در روند انتخاب و نحوه گزینش از سوی اعضا نهفته است. وجود معیارها و شاخص های سنجش از مقدمات و لوازم ضروری هر انتخاب صحیح و قابل دفاع می باشد که در فرآیند انتخاب شهردار مورد توجه اعضای شورای پنجم قرار نگرفته است. در هر حال امید است که این فرصت سوزی اولیه با شتاب دادن به تصمیم گیری ها در خصوص موضوعات مهم و اولویت دار شهر شیراز در ادامه جبران گردد.

شورای پنجم و بی توجهی به اولویت های اصلی شهر در آغاز راه

تا زمان نگارش این بیانیه شورای پنجم سیزده جلسه برگزار نموده است که با مرور رسانه ها تنها می توان اخبار مربوط به هشت جلسه را یافت! استمرار این امر و عدم رعایت حقوق اولیه مردم و ایجاد محرمانگی در مواجهه با افکار عمومی در کنار عدم اطلاع رسانی در خصوص دستورجلسات و مصوبات کمیسیون ها و چگونگی انتخاب کارشناسان و مشاوران یکی از تهدیدهای جدی در پیش روی شورای پنجم است. در صورت عدم اصلاح فوری این روند و تبدیل شدن آن به رویه حاکم بر شورای پنجم، می تواند آفت های ادوار شورا در این دوره نیز بازتولید شود.

مرور اخبار جلسات، مصوبات و دستورجلساتی که به صورت غیر رسمی منتشر شده، نشان دهنده آن است که شورا بدون جامع نگری و داشتن برنامه کلان پا به عرصه سیاست گذاری شهر گذاشته است و دور بودن از چالش های اصلی شهر و پرداختن به مسائل حاشیه ای با ارائه طرح های دو فوریتی بدون اولویت همچون اقدام به مساعدت های مالی، بررسی مصوبات ماه های پایانی شورای چهارم و مناقصات شهرداری شاهدی بر این بلاتکلیفی است.

بی توجهی به اصلاح فرآیندها در ساختار شورا و ترجیح دستور العمل هایی مبهم همچون نحوه بکارگیری کارشناسان و مشاوران شورا به طراحی ساختارهای چابک، مستقل و قانون پذیری مانند مرکز پژوهشها، کمیته های تخصصی و بیم حاکم شدن مجدد سلیقه های شخصی در روند تصمیم گیری امری نگران کننده است که هوشیاری هرچه بیشتر دلسوزان و نظارت مؤثر مردمی را میطلبد.

امید است اعضای شورای پنجم در ادامه مسیر با پاسخگویی شفاف نسبت به انتقادهای مطرح شده و مواجهه صحیح با منتقدان و اصلاح روندهای معیوب گذشته امکان حرکت صحیح مدیریت شهری در مسیر جدید را فراهم نماید.