بیانیۀ تحلیلی شماره ۱۴ (فروردین ماه ۹۶ تا تیر ماه ۹۶)

 باسمه تعالی

بیانیۀ تحلیلی شماره ۱۴

ارزیابی عملکرد شورا و مدیریت شهری در سه ماهۀ گذشته (فروردین ماه ۹۶ تا تیر ماه ۹۶)

گروه مطالعات شهری فاطر همچون گذشته توفیق و افتخار همراهی با مردم شریف شیراز را دارد. این چهاردهمین فصل از همراهی ما با شماست که همانند گذشته مهمترین موارد، موضوعات و اتفاقات ماه‌های اخیر در حوزه عملکرد و مرتبط با مدیریت شهری شیراز، بررسی و به محضر مردم شریف شیراز تقدیم شده است.

شورای چهارم در گام پایانی

با نزدیک شدن به روزهای پایانی چهارمین دورۀ شورای اسلامی شهر شیراز، اکنون در شرایط مناسب‌تری می‌توان عملکرد این دوره از شورا را به قضاوت نشست. یکی از عمده ضعف‌های این دوره از شورای شهر شیراز، کوتاهی از وظایف نظارتی بود. متاسفانه اکثر اعضای شورا در حوزه نظارت بر عملکرد شهرداری هیچ ورودی نداشتند و عملا شهرداری شیراز طی سالیان گذشته بدون وجود نظارت مؤثری اداره شد. بروز این وضعیت را در عوامل متعددی می‌توان جستجو کرد.

در بسیاری از اعضا، بی‌انگیزگی و فقدان انرژی کافی برای پیگیری امور مربوط به شهرداری کاملا مشهود بود. از جانب دیگر نظارت دقیق بر عملکرد شهرداری با وجود پیچیدگی‌ها و گستردگی فعالیت‌های شهرداری و شفاف نبودن بسیاری از روندها و ساختارها، سطح بالایی از تخصص و تجارب مرتبط را می‌طلبید که فقدان آن در بسیاری از اعضای شورای شهر کاملا مشهود بود. ضمن آنکه پرداختن به بعضی از مسایل و دنبال کردن مفاسد و پیگیری حقوق مردم، قطعا تبعات و هزینه‌هایی را برای اعضای شورای شهر ایجاد می‌کرد که قاطبۀ ایشان انگیزۀ کافی برای تحمّل این فشارها را نداشتند.

در نتیجۀ همین فقدان نظارت موثر بر شهرداری و کوتاهی از وظایف نمایندگی، اکنون پروندۀ تخلفات تعدادی از مدیران شهرداری مفتوح است. مع‌الاسف شورایی که خود موظف به پیگیری و برخورد با اینگونه تخلفات است، در حمایت از شهردار و مدیران متهم به تخلف بیانیه صادر می‌کند. همین شیوۀ لاپوشانی و توجیه و مماشات با مفاسد، به‌جای برخورد قاطع و اطلاع‌رسانی شفاف، یکی از دلایل شکست مطلق یک جریان سیاسی طی سالیان اخیر است.

درس‌های انتخابات اخیر

انتخابات اخیر شوراهای شهر به خوبی نشان داد که مردم خصوصا مردم شریف شیراز با کسی عهد اخوت نبسته‌اند و به راحتی رأی اعتماد خود را باز پس می‌گیرند. این دورۀ چهارساله شورای شهر شیراز، بهترین زمان برای نشان دادن ثمرۀ یک نظام شورایی محلی بود. شورای شهری که با رجوع به متخصصین، پرهیز از سیاسی‌کاری و منفعت طلبی‌های شخصی، محرم دانستن مردم و ایجاد شفافیت، استقبال از منتقدین و شنیدن صدای ناصحان، تقویت ارتباط خود با مردم و گروه‌های مردمی، برخود با مفاسد و حذف امتیازهای ویژه و … می‌توانست در اذهان عمومی چهره‌ای مثبت و کارنامه‌ای قابل قبول از جریان سیاسی منتسب به خود به جا گذارد؛ دقیقا برعکس آنچه گفته شد عمل کرد و میوۀ آنچه کِشته بود را نیز در انتخابات چید!. متاسفانه برخی بزرگان این جریان سیاسی به جای عبرت گرفتن از گذشته و قبول و اصلاح اشتباهات، همچنان به فرافکنی و توجیهات غیر واقعی مشغول‌اند. افراد و گروه‌های متعهد و وفادار به آرمان‌ها و اصول انقلاب اسلامی چنانچه از جناحی که به حق محافظه‌کار لقب گرفته فاصله نگیرند و به گفتمان انقلابی بازنگردند، سرنوشت خویش را به سرنوشت محتوم این جناح و منسوبین آن گره زده‌اند.

بیم و امید‌های شورای شهر آتی

در بیانیۀ تحلیلی پیشین به آسیب‌های ورود سیاسیون به شورا و تشکیل شورای شهر سیاسی پرداختیم. اکنون با قطعی شدن نتیجۀ انتخابات، ضمن احترام به نظر و رای مردم، شکل‌گیری شورای شهر، از افراد عمدتا با سوابق سیاسی و فاقد تخصص‌های مرتبط با مدیریت شهری و عدم راه یابی متخصصین مستقل به شورا را قابل نقد می‌دانیم.

گروه مطالعات شهری فاطر در پی تخطئه و تخریب هیچ گروه و جناح سیاسی نبوده و نیست. اما چنانچه قدری منصفانه به بررسی فضای منتهی به انتخابات‌های کشور بپردازیم، به محاق رفتن عقلانیت در کشاکش نزاع‌های سیاسی فرصت غلبه احساسات بر شایسته سالاری را طی ادوار مختلف فراهم کرده و انتخاب آگاهانه را تحت تأثیر قرار داده است. باید بدانیم که رأی آگاهانه از مقدماتِ الزامی برای تحقق مردم‌سالاری دینی است و تمرکز بر آرای احساسی یا سلبی، نسبتی با مردم سالاری دینی ندارد.

اما انتخابات هر چه بود گذشت و حدود دو ماه آینده شورای شهر شیراز در اختیار گروهی قرار خواهد گرفت که منتقدین دیروز مجموعۀ مدیریت شهری بودند. شورای شهر جدید می‌تواند با درس گرفتن از خطاهای دورۀ پیشین و ایجاد کارنامه‌ای مثبت و قابل قبول، هم سرمایه اجتماعی جناح منتسب به خود را ارتقا دهد و هم فرصت تاریخی مدیریت صحیح و معقول شهر شیراز را از دست ندهد. اینکه فرد منتسب به این جریان سیاسی که سال‌ها شهردار شیراز بوده، اکنون منتقد رویه‌های ناصواب گذشته است، نشانۀ خوبی از تغییر گفتمان عمران‌زدۀ گذشته و فرصت مناسب برای شورای شهر آتی است. چنانچه شورای پنجم در اولین و مهمترین آزمون خود در انتخاب شهردار اهمال کند و متاثر از نیروهای سیاسی یا منافع شخصی و جناحی، بی توجه به شایسته سالاری، این فرصت غیر قابل بازگشت را از دست بدهد امکان بسیاری از اقدامات صحیح و تغییر جدی در رویه موجود از او سلب خواهد شد.

در نامۀ اخیر گروه مطالعات شهری فاطر به منتخبین شورای شهر شیراز، اهمیت بزنگاه انتخاب شهردار یادآوری شد که از تکرار آن پرهیز می‌شود. علاوه بر آن دو پیشنهاد اساسی و مشخص (ایجاد شفافیت ساختاری و تاسیس مرکز پژوهش‌های شورای شهر) ارائه شد. شورای شهر می‌تواند بوسیلۀ تاسیس مرکز پژوهش‌های پویا و چابک، ضعف تخصصی خود را ترمیم کند. چنانچه تصمیمات شورا مقید به بررسی‌های کارشناسی باشد، می‌توان نتایج مثبت و مناسب را انتظار داشت و در غیر این‌صورت باید منتظر شانس و اقبال یا نتایج خسارت بار آن ماند. امید است که این پیشنهاد ناصحانه مورد اقبال منتخبین شورای پنجم قرار گیرد.

مانور خدمت با افتتاح پروژه‌های نا تمام

در فضای پیش از انتخابات شاهد موج عظیمی از تبلیغات شهرداری شیراز در مورد پروژه‌های عمرانی و به رخ کشیدن اقدامات و خدمات شهرداری بودیم. این جریان محصول حاکمیت نگاه عمران‌زده‌ای است که شهر را مختصات کالبدی و شهرداری را به شرکت پیمانکاری تقلیل داده است. اینکه این نگاه حداقلی و تاریخ‌گذشته، تمامی داشته‌های شش سالۀ خود را با اهداف انتخاباتی به میدان آورد تا حدودی قابل درک است. اما ادامۀ آن پس از انتخابات صرفا دست و پا زدن‌های بی‌حاصل برای بقا ارزیابی می‌شود.

نتیجۀ این شیوۀ مدیریت شهریِ کمیّت‌گرا و تظاهرگرایانه و همراهی شورای سوم و چهارم با آن، بدهی چند هزار میلیارد تومانی شهرداری شیراز است که در کمال شگفتی از جانب شهردار محترم و معاونین وی انکار می‌شود. رقم دقیق بدهی شهرداری پس از حسابرسی مشخص خواهد شد اما بدهی بابت دریافت وام و فروش اوراق مشارکت و بدهی به پیمانکاران، اگر بدهی نیست پس چه نام دارد؟!. علاوه بر آن تخریب بدنۀ شهرداری شیراز طی شش سال گذشته، شهرداری شیراز را از مهمترین و ارزشمندترین سرمایۀ خود، یعنی نیروی انسانیِ توانمند و کارآمد محروم ساخته است.

دو چالش بزرگ پیش روی شورا و شهردار آینده: بدهی چند هزار میلیارد تومانی و ضعف در بدنه کارشناسی و مدیریتی شهرداری شیراز

بزرگترین چالش شهردار بعدی شیراز، پرداخت بدهی چند هزار میلیارد تومانی شهرداری است. این بدهی ناشی از بلند پروازی‌های سالیان اخیر و تحمیل پروژه‌های غیر ضرور و فاقد اولویت به مردم شیراز است که به طور مفصل در بیانیه‌های پیشین به آن پرداخته شد. بازپرداخت بدهی شهرداری و مدیریت پروژه‌های غیر ضرور و ناتمام که به اصطلاح “زخمی” شده است، سطحی از توانمندی را می‌طلبد که اهمیت انتخاب شهرداری متخصص و کاردان را مضاعف کرده است.

علاوه بر بدهی عظیم شهرداری شیراز، ضعف در بدنه کارشناسی و مدیریتی شهرداری شیراز، محدودیت بزرگ شهردار بعدی خواهد بود. طی شش سال گذشته اغلب رویه‌های معقول و مرسومِ ارتقا و شایسته‌سالاری سازمانی تخریب شد و وابستگی‌های خویشاوندی و قومی و روابط سیاسی و جناحی و معامله با برخی افراد و نهادهای ذی‌ نفع و ذی نفوذ و … جای آن را گرفت. به تعبیر ساده و عامیانه سازمان نیروی انسانی شهرداری طی شش سال گذشته شخم زده شد! جابه جایی های چرخشی و متعدد در مسئولیت های متنوع بدون توجه به کمترین صلاحیت های تخصصی شاهدی روشن بر این مدعاست.

تعدادی از نیروهای زبده و نخبۀ شهرداری به دلیل بی‌مهری‌ها و قدرناشناسی‌ها از مجموعه جدا شدند. تعدادی از مدیران شایسته خانه‌نشین و منزوی و در عوض افراد ضعیف و فاقد توانمندی های لازم جایگزین شدند. جوانان مستعد و پرانرژی و مستقل که می‌بایست طی چند سال گذشته در معرض تجربه‌اندوزی قرار گرفته و برای جانشینی مدیران بی‌انگیزه و وابسته، آماده شوند؛ مطرود و منزوی شدند. این روند طی هفته‌های گذشته شتاب بیشتری به خود گرفته است. ظاهرا با چراغ سبز شهردار محترم و در مواردی با دستور مستقیم ایشان به صورت برنامه‌ریزی شده در حال حذف باقیماندۀ نیروهای توانمند شهرداری (به جرم انتقاد تخصصی و کارشناسانه از عملکرد جاری مجموعۀ شورا و شهرداری شیراز) هستند. گروه مطالعات شهری فاطر ضمن هشدار نسبت به این اقدامات غیر قانونی و غیر اخلاقی شهرداری شیراز و سکوت تایید‌آمیز شورای شهر، اخطار می‌کند که در صورت ادامۀ این روند و ادامۀ ظلم به کارکنان خدوم شهرداری شیراز، ضمن رسانه‌ای کردن صریح موضوع، این اقدامات غیر قانونی را از مراجع صالحه پیگیری کرده و تمام تلاش خویش را جهت استیفای حقوق این افراد به کار خواهد بست.

در پایان لازم به ذکر است که بخش اعظم نیروی انسانی شهرداری شیراز که بیش از ۷۰۰۰ نفر برآورد می‌شود، از مسیرهایی خارج از ضوابط اداری و قوانین استخدامی وارد مجموعه شهرداری شیراز شده‌اند و تعداد کارکنان شهرداری شیراز را به بیش از ۱۱۰۰۰ نفر افزایش داده‌اند. اخیرا با ابلاغ بخش‌نامه‌ای از جانب سازمان شهرداری‌های کشور، شهرداری شیراز در حال برگزاری آزمون استخدامی داخلی برای تبدیل وضعیت استخدام افراد مذکور است. این آزمون به صورت محدود برگزار شده و صرفا نیروهای غیر رسمی شهرداری شیراز مجاز به شرکت در این آزمون هستند. چنین شیوۀ استخدامی و اختصاص پست‌های رسمی سازمانی به افرادی که عمدتا از طریق روابط به استخدام شرکتی یا قراردادی شهرداری درآمده‌اند، ناعادلانه و غیر قانونی است. این موضوع توسط گروه مطالعات شهری فاطر و از طریق مراجع ذی‌صلاح در حال پیگیری است که به زودی نتایج آن به اطلاع مردم شریف شیراز خصوصا جوانان عزیز جویای کار خواهد رسید.