بیانیۀ تحلیلی شماره ۱۲ (مهر ماه ۹۵ تا دی ماه ۹۵)

باسمه تعالی

بیانیۀ تحلیلی شماره ۱۲

ارزیابی عملکرد شورا و مدیریت شهری در سه ماهۀ گذشته (مهر ماه ۹۵ تا دی ماه ۹۵)

در آغازین روزهای زمستان  ۹۵ دوازدهمین بیانیۀ تحلیلی گروه مطالعات شهری فاطر به حضور مردم شریف شیراز تقدیم می‌شود. تمام تلاش ما در سه سال گذشته مصروف این شد که بر عهد خود ثابت قدم بمانیم و چشم بیناو ناظر منصف شما بر عملکرد مجموعه شورای شهر و شهرداری باشیم. امیدواریم که مورد رضایت حضرت باری تعالی و عنایت مردم نجیب شهرمان واقع شده باشد و همچنان از همه مردم عزیزمان خاضعانه تقاضا داریم که با رهنمودهای خود کجی و لغزش های احتمالی و نقص در عملکرد ما را متذکر شوند.

اقدام شایسته شورا و شهرداری در شفافیت صورت های مالی

سرانجام با پیگیری و مطالبه عمومی دو ساله، شورای شهر و شهرداری شیراز به بخشی از تکالیف قانونی خود در موضوع انتشار صورت هزینه و درآمد شهرداری عمل کرده و خلاصه گزارش درآمد- هزینه شهرداری در شش ماهۀ اول سال ۹۵ را با تاخیری سه ماهه منتشر نمودند. اگرچه شهرداری باید صورت جامع هزینه- درآمد را منتشر کند و این خلاصه گزارش کمک چندانی به شفافیت مالی شورا و شهرداری نمی‌کند اما اصلاح رویه گذشته و گام گذاشتن در مسیر قانونی از سوی شورای شهر و شهرداری قابل تقدیر است. بخش عمده بیانیه پیش رو به بررسی همین خلاصه گزارش و نکات جالب توجه آن خواهد پرداخت.

بودجه شهرداری شیراز، از انتظارات تا واقعیت

بودجه مصوب سال جاری شهرداری ۳۰۵۰ میلیارد تومان تعیین شده است. از این مقدار می‌بایست حدود ۵۰ درصد یعنی رقم ۱۵۲۵میلیارد تومان در شش ماهۀ اول محقق ‌شود، که فقط ۸۰۲ میلیارد تومان یعنی حدود ۳۳ درصد از کل بودجه تحقق یافته است. عدم تحقق بودجه را در بیانیه های گذشته (بیانیه پنج، شش و هشت) پیش بینی و اعلام کرده بودیم اما متاسفانه شنیده نشد و تمایل برخی اعضای شورای شهر به اعلام ارقام غیر واقعی و در رقابت با سایر کلان شهرها منجر به تصویب بودجه ای حبابی شد و هم‌اکنون شهرداری در حال حاضر با کسری بودجه ی چشمگیر روبرو شده است.

طبق اعلام معاون مالی شهرداری شیراز، وضعیت رکود ساخت و ساز و کاهش صدور پروانه ساختمانی یکی از دلایل قطعی کاهش درآمد شهرداری بوده است. در حالی که شهردار شیراز و برخی اعضای شورا در سال گذشته و در فصل تصویب بودجه، کاهش وابستگی به عوارض ساختمانی و تامین بودجه از سایر منابع درآمدی را به عنوان فتح الفتوحی غرورآفرین اعلام کردند! بررسی سهم بودجه از عوارض ساختمانی و میزان تحقق آن در شش ماهه اول، واقعیات تلخی را روشن خواهد کرد.

میزان درآمد شهرداری از عوارض ساختمانی در بودجه سال ۹۵ حدود ۷۸۰ میلیارد تومان پیش بینی شد که در شش ماهه نخست حدود ۳۷۲ میلیارد محقق شده است. یعنی در حدود ۴۸ درصد! پس شهرداری علی رغم وجود رکود ساخت و ساز و کاهش متراژ صدور پروانه به درآمد پیش بینی شده دست یافته است. علت تحقق نسبی بودجه در این بخش به دو شیوه ی معمول شهرداری بر می‌گردد: عوارض بر مازاد تراکم و تغییر کاربری! به عبارت دیگر شهرداری با شهرفروشی (تراکم فروشی و تغییر کاربری) توانسته است به رقم پیش بینی شده ی خود از عوارض ساختمانی یا به عبارت دیگر به بخش نقد و سهل‌الوصول بودجه دست پیدا کند! در مورد تبعات و عوارض بلند مدت این شیوه تامین مالی شهرداری به کرّات در بیانیه‌های پیشین تذکر داده شد که پیشنهاد می‌کنیم آن بخش‌ها مجدد مورد بررسی و دقت نظر قرار گیرد.

بررسی سایر منابع درآمدی شهرداری نیز خالی از لطف نیست. دو ردیف  عمدۀ درآمدی شهرداری با عنوان “سایر منابع” یعنی وام و فروش اموال و… همچنین “اعانات و هدایا” است. از این دو ردیف که حدود ۵۰ درصد کل بودجه را شامل می‌شود، بنا بود که در شش ماهه نخست حدود ۱۷۷۰ میلیارد تومان درآمد جذب شود. اما از این رقم در شش ماهه نخست صرفا حدود ۴۵۱ میلیارد تومان محقق شده است! یعنی حدود ۲۵ درصد!

مطالب فوق به روشنی نشان می‌دهد که بر خلاف ادعای برخی اعضای شورای شهر، شهردار و معاون وی، در بخش عوارض ساختمانی، شهرداری به درآمد مورد انتظار خود دست یافته و کسری بودجه شهرداری ناشی از عوامل دیگری جز رکود ساخت و ساز و کاهش متراژ صدور پروانه بوده است! متاسفانه شهرداری و شورای شهر بودجه سنگینی را طی سالیان اخیر بر شهر شیراز تحمیل کرده اند و نتیجۀ آن مطابق پیش بینی ها به میراث گذاشتن شهری ورشکسته است! بر خلاف اظهارات معاون مالی شهرداری مبنی بر ذخیره عظیمی از املاک در شهرداری شیراز و تکذیب بحران مالی در شهرداری، شواهد و قرائن به خوبی گواه از وجود این بحران بزرگ است. چنانچه شهرداری بخش عظیمی از املاک را هم داشته باشد، اکنون قادر به نقد کردن آن و پرداخت بدهی های معوّق خود نیست، که اگر بود، درآمد شهرداری شیراز از بخش فروش اموال در شش ماه اول کمتر از ۲۴ درصد مبلغ پیش‌بینی شده نبود! گروه مطالعات شهری فاطر این سال سخت مالی را در بیانیه های گذشته پیش بینی نموده و دعوت کرده بود که با اتخاذ تدابیر لازم حداقل، تبعات آن کاهش یابد. اما بلند پروازی‌های شورا و شهرداری مانع از شنیده شدن دیدگاه‌های کارشناسی شد.

بررسی هزینه های شش ماهه نخست نیز نکات قابل تأمل بیشتری دارد. در این مدت برای ارائه خدمات شهری از قبیل جمع آوری زباله و نگهداری فضای سبز و خدمات آتش‌نشانی و … فقط حدود ۴۷ میلیارد تومان هزینه شده! یعنی چنانچه هیچ پروژه عمرانی در شهر شیراز ساخته نشود و شهرداری شیراز هزینه های جاری خود را نیز حذف کند؛ فقط با ۴۷ میلیارد تومان شهر شیراز اداره خواهد شد! از عجایب دیگر، رقم حدود ۵۴ میلیاردی هزینه‌های اداری شهرداری است. به عبارت دیگر هزینه اداری شهرداری شامل حقوق کارکنان، هزینه نگهداری ساختمان‌ها و سایر هزینه‌های اداری برای حدود ۹۰۰۰ نفر از کارمندان شهرداری، از هزینه نگهداری و اداره شهر شیراز با جمعیت حدود 1/۷۰۰/000 نفر در پهنه‌ای به وسعت حدود 20/000 هکتار بیشتر است! اینجاست که مشخص می شود شهرداری تا چه اندازه گران و پر هزینه و البته ناکارآمد اداره می‌شود! علاوه بر ضعف مدیریت و عدم بهره وری، جذب و به کارگیری نیروی انسانی از فرآیندهای غیرشفاف و بی توجهی به شایسته سالاری، موجب شده که تامین حقوق و دستمزد این افراد باری مضاعف بر دوش مردم شیراز باشد.

فرهنگ شهروندی

طی ماه‌های اخیر شهردار محترم شیراز یکی از عمده مشکلات شهر شیراز را ضعف فرهنگ شهروندی اعلام کرد. از جانب دیگر ایشان در مقام ارائه کارنامه و عملکرد خود، بارها اظهار نموده که سهم قابل توجهی از بودجه شهرداری به ایجاد زیرساخت های فرهنگی (فرهنگ سرا و سالن اجتماعات و سالن ورزشی و…) اختصاص یافته است. اینکه رقم قابل توجهی از بودجه شهرداری مصروف ایجاد ابنیه و ساختمان و… با کاربری فرهنگی می‌شود ولی شهردار محترم تلویحاً به بی‌ثمری این اقدامات اعتراف می‌کند نیز از تناقض هایی است که رویه معمول این دوره ازمدیریت شهری شیراز شده است. چگونه است که اینهمه اقدامات سازه ای مربوط با کاربری‌های فرهنگی انجام شده است، اما برون‌داد آن به گونه‌ای بوده که شخص ایشان نیز (حداقل در حوزه شهروندی) از وضعیت فرهنگی شهر شیراز اظهار نارضایتی می‌کند؟!

آیا جز این است که تمامی این زیر ساخت‌ها باید در خدمت امور فرهنگی قرار گیرد؟ اموری که باید توسط متخصصین فرهنگی و صاحب‌نظران حوزه فرهنگ برنامه ریزی شده و هدفمند هدایت شود؟ خلاصه شدن اقدامات سازمان فرهنگی اجتماعی شهرداری به اموری همچون برگزاری پیاده روی خانوادگی و جشنواره های تفریحی و سرگرمی و خوراک و… قرار است کدام بخش از معضلات فرهنگی-اجتماعی شهر شیراز را بهبود بخشد یا کدام فرصت فرهنگی بومی را تقویت نماید؟

به طور کلی سرگرم شدن شورا و شهرداری به امور ویترینی و نمایشی مثل پل شیشه ای روی رودخانه خشک و ساخت جزیره مصنوعی در خشکی رودخانه و اصرار مشکوک برخی اعضای شورای شهر بر امور فاقد اولویتی مثل سد تنگ سرخ و آمارسازی‌هایی از قبیل افزایش سرانه فضای سبز به وسیله ارتفاعات غیر حاصل خیز و…. ، موجب شده که طی چند سال اخیر شهرداری از رسالت اصلی خود بازماند و به امور سطحی، نمایشی، فاقد اولویت و آمارسازی های غیر واقعی مشغول شود. پیش بینی می شود با نزدیک شدن به انتخابات آتی شوراهای شهر، غلظت این اقدامات همانند تبدیل وضعیت استخدامی نیروهای شرکتی نیز تقویت شود که در نوشتارهای آتی بدان خواهیم پرداخت.

شناسایی نیروهای توانمند مهمترین رسالت جریان های مستقل

همانگونه که در بیانیه تحلیلی مهرماه ۹۵ وعده داده شده بود در ۷دی ماه اولین فراخوان شناسایی نیروهای توانمند در حوزه سیاست گذاری و مدیریت شهری در پایگاه اطلاع رسانی گروه مطالعات شهری فاطر به آدرس Fater-group.ir و با معرفی ربات تلگرام مدیران آینده به آدرس   @modiran_ayande_bot  انجام شد.

آنچه گروه فاطر را به این جمع بندی رساند؛ وضعیت نابسامان موجود و بسته بودن دایره مدیران و شکل گرفتن روابط غیرشفاف و انتصاب افراد بدون در نظر گرفتن شایستگی های فردی و حرفه ای بود. وجود این شرایط ضرورت تأثیرگذاری بر سطوح تصمیم گیری را دو چندان می‌کند. نبود ساز و کار تعریف شده برای شناسایی افراد شایسته و عدم وجود بستر مناسب برای رشد نیروی انسانی و واگذار نکردن مسئولیت‌ها براساس شایسته سالاری و تجربه دهه های گذشته و ناکارآمدی گروه‌های سیاسی در حل مشکلات اصلی مردم و عدم پاسخگویی مؤثر از سوی متولیان امر، مسئولیت جریان‌های مستقل مردمی برای شناسایی نیروهای توانمند و متعهد و کمک به انتخاب آگاهانه را افزایش می‌دهد. به فضل پروردگار این مهم توسط گروه مطالعات شهری فاطر در سطح سیاست‌گذاری و مدیریت شهری طی سالیان آتی با جدیت تا حصول نتایج مطلوب و ایجاد ساز و کار و فرآیندی تثبیت شده برای شایسته سالاری و شایسته گزینی در سطوح مختلف مدیریتی دنبال خواهد شد.