باسمه تعالی

بیانیه تحلیلی شماره هفت

 ارزیابی عملکرد شورا و مدیریت شهری در سه ماهه گذشته(تیرماه ۹۴ تا مهر۹۴)

بنا به سنت پیشین و ضرورت وجود نظارت های اجتماعی بر نهادهای عمومی و همچنین وظیفه ای که گروه مطالعات شهری فاطر بر خود فرض دانسته است، تا کنون طی دو سال گذشته به بررسی و تحلیل برخی وجوه عملکرد مدیریت شهری (اعم از شورای اسلامی و شهرداری شهر شیراز) در پایان هر فصل پرداخته ایم و این هفتمین بیانیه گروه مطالعات شهری فاطر است که در آستانه آغاز سومین سال فعالیت شورای چهارم تقدیم مردم شریف شیراز می شود.

ترافیک نابسامان شهر شیراز

احساس ناخوشایند حاصل از حضور در ازحام خودروهای گرفتار در مسیرهای شریانی شهر شیراز، تجربه مشترک اکثر شهروندان شیرازی است. علی‌الظاهر مشکلات ترافیک هرچند با تاخیر به اعضای محترم شورای اسلامی شهر شیراز نیز منتقل شده و در ماه‌های اخیر این موضوع به کرات توسط اعضای شورا مطرح و در رسانه ها نیز منعکس شده است. متاسفانه اظهارات ضد و نقیض حاکی از آن است که در خصوص معضل ترافیک، در مجموعه شورای شهر تلقی واحد و یا حداقل هماهنگ وجود ندارد. در حالی یکی از اعضای شورا عادی بودن ترافیک و حتی بهبود جریان عبور و مرور در شهر را اعلام می‌کند که دیگری معضل ترافیک را با لفظ بحران توصیف می‌نماید. موارد متفاوتی نیز به عنوان عمده دلائل بروز معضلات ترافیکی (از ناهماهنگی نهادهای مسئول تا خودروهای تک سرنشین و عدم استفاده از حمل و نقل عمومی و …) ذکر می‌شود.

این ناهماهنگی، به تصمیمات شورا در خصوص حوزه حمل و نقل و همچنین دستگاه‌های زیر مجموعه شهرداری نیز سرایت کرده است. به عنوان مثال در حوزه معاونت و سازمان حمل و نقل و ترافیک، مسیر عبوری با تلقی شریانی بودن به وسیله اقداماتی از قبیل تبدیل تقاطع های چراغ دار به تقاطع های غیر همسطح، برای جریان سریع عبوری ساماندهی می‌شود، اما توسط معاونت شهرسازی و معماری یا مناطق شهرداری در حاشیه همان معبر مجوز احداث کاربری های خدماتی و تجاری صادر و یا پارک و فضای سبز حاشیه ای که جاذب جمعیت بوده و حرکت های عرضی عابر پیاده و توقف های حاشیه ای را در پی دارد، در مجاورت همان معبر شریانی، احداث و این معبر به یکی از پرحادثه‌ترین بلوارهای شیراز تبدیل می‌شود. یا اینکه با وجود نیاز شدید شهر به توسعه حمل و نقل عمومی، اتوبوس های تازه خریداری شده به دلیل اهمال مسئولین مربوطه و عدم نظارت موثر شورا، ۱۵ ماه در پارکینگ متوقف می‌ماند.

بررسی های آسیب شناسانه طرح‌های توسعه شهری و به خصوص طرح‌های ترافیکی نشان دهنده آن است که عدم توفیق عمده این طرح ها را باید در رفتارشناسی مدیران و اعضای شورای شهر جستجو کرد. ناهماهنگی و یک جانبه نگری مدیران شهرداری و اعضای شورا، به تهیه کنندگان این طرح ها نیز منتقل شده و علیرغم ادعای جامعیت، به شدت دچار بخشی نگری و عدم هماهنگی با سایر حوزه های دخیل بوده به گونه ای که این طرح ها صرفا عنوان جامع را یدک می کشد.

متاسفانه مدیریت ارشد شهرداری نیز تا کنون قادر به ایجاد این هماهنگی بین بخشی نبوده و در نتیجه از اثر بخشی طرح‌ها به میزان قابل توجهی کاسته شده است. علاوه بر آن عدم پایبندی و تقید مدیران شهری و اعضای شورا به اسناد خروجی این طرح‌ها نیز سوی دیگر ماجراست. حتی با فرض صحت و دقت این طرح‌ها، علاوه بر اینکه در مسیر تصویب و تایید نیز از گزند اعمال منافع و سلایق غیر کارشناسی به دور نیست؛ در مقام اجرا نیز دست خوش تغییرات سلیقه ای اعضای شورا و مدیران شهرداری خواهد شد. به عنوان نمونه ضوابط تراکمی طرح تفصیلی که بعد از حدود ده سال از زمان آغاز تهیه طرح، تصویب و ابلاغ شده و لازم الاجراست؛ به دلخواه و بر اساس مدل چانه زنی تعیین می‌شود. یا برخی تقاطع های غیرهمسطح همچون تقاطع معالی آباد و ولیعصر (عج) با همین شیوه در اولویت ساخت قرار گرفته و تقاطع پاسداران- باهنر نیز به همین ترتیب از اولویت خارج شده است. مع الاسف شورا و شهرداری هیچ گاه به نتایج طرح‌های شهری از جمله طرح جامع حمل و نقل پایبند نبوده و بر اساس شهود شخصی و سلایق فردی در خصوص تخصصی‌ترین مسائل اعمال نظر کرده اند.

در چنین فضایی بر اساس تصمیم شورای شهر و شهرداری، طرح کلان بازنگری در مطالعات جامع حمل و نقل و ترافیک شهر شیراز، بدون در نظر گرفتن فضای رقابتی و  به مبلغ ۳۵ میلیارد ریال به دانشگاه شیراز واگذار شد. بزرگی این عدد زمانی بخوبی مشخص می شود که بدانیم ۳۵ میلیارد ریال، از کل بودجه شهرداری برخی مراکز شهرستان های مجاور بیشتر بوده و با احتساب هزینه های بالاسری و میانگین حق الزحمه واحد برای هر نفرساعت معادل ۴۰۰ هزار ریال، در کل برای انجام این مطالعات باید بیش از ۷۵ هزار نفرساعت کار انجام شود که در نوع خود بی نظیر و عجیب است! البته این بذل توجه و مساعدت به مجامع دانشگاهی با واگذاری تهیه برنامه فرهنگی شهرداری به دانشگاه شیراز و طرح گردشگری شیراز به دانشگاه اصفهان تکمیل و رقم نهایی این قراردادها به بیش از ۴۰میلیارد ریال افزایش می‌یابد. این در حالی است که روند راه اندازی مرکز پژوهش های شورای شهر که می تواند نحوه واگذاری طرح های پژوهشی را در مسیر قابل دفاعی قرار دهد به کندی پیش می رود.

تزلزل و عدم ثبات مدیریت و سیاست های فرهنگی

همانگونه که در بیانیه پیشین اشاره شد، برگزاری جشنواره های فرهنگی مختص هر شهر با تبیین مزیت های فرهنگی، معرفی مفاخر، سوابق تاریخی، ترویج سنت ها و آیین ها و با هدف تقویت هویت فرهنگی- تاریخی و افزایش سرمایه‌های اجتماعی امری معمول و مرسوم و البته مفید و موثر است. بر خلاف فضاسازی‌های پوپولیستی برخی روزنامه های محلی، جشنواره شیراز شناسی با تاکید بر صنایع دستی و زبان و ادب فارسی و گویش شیرازی و معرفی محلات قدیم و تمرکز بر بخش‌های هویت ساز فرهنگی، (صرف نظر از وجود بی نظمی هایی که معمول این گونه مراسمات شده است)، به شکل نسبتا فاخری برگزار شد. بعد از برگزاری روز شیراز و جشنواره شیراز شناسی، خوشبختانه شاهد هستیم که قدری عقلانیت و بلوغ فرهنگی بر این گونه مراسمات حاکم و از ابتذالات برنامه های گذشته کاسته شده که در خور تحسین است. اما در کمال شگفتی همزمان با اصلاح سیاست های فرهنگی و نمایان شدن تغییر در محتوای برنامه های فرهنگی شهرداری و ظهور قدری نظام مندی در فعالیت ها، معاون فرهنگی اجتماعی شهرداری بدون هیچ گونه توضیحی برکنار و فرد دیگری جایگزین وی شد. متأسفانه سهم خواهی و وجود انگیزه های ناصواب در انتصابات و همچنین فقدان نظام تربیت مدیر و سیستم جانشین پروری در شهرداری، تزلزل و عدم ثبات مدیریتی را رقم زده است. حوزه فرهنگ نیز به دلیل ذات مستمر و جاری و ساری بر بستر زمانی بلند مدت، همواره بیشترین آسیب ها را از این تذبذب مدیریتی متحمل شده است.

تخریب بافت تاریخی-فرهنگی به بهانه توسعه حرم مطهر

به رغم تقویت آرزوی صحت و پیشرفت بافت تاریخی به برکت مجاورت و همسایگی شورای اسلامی شهر شیراز، متاسفانه روند دست اندازی به این مجموعه ارزشمند و تخریب آن به خصوص در نزدیکی ساختمان شورای شهر، همچنان ادامه دارد. تا پیش از این به بهانه پروژه‌های عمرانی و خدمت رسانی، هرچند بافت تخریب می شد اما حرمت معدود خانه های تاریخی گرامی داشته می شد. تا پیش از این عشق به خدمتِ کارگزاران نهاد های عمومی و دولتی و تمایلات سیری ناپذیر اقتصادی سرمایه داری را عامل اصلی دست اندازی و تخریب بافت تاریخی می‌دانستیم. اما اکنون با ورود نهادهای مذهبی به جرگه تخریب‌کنندگان بافت قدیم شیراز به بهانه توسعه حرم مطهر احمدی و محمدی چه کنیم؟! علی الظاهر تاکید بر اهمیت بافت تاریخی و قلم فرسایی در خصوص جبران‌ناپذیریِ خسارت های وارده بر آن هیچ تاثیری نداشته و مویه‌های بافت قدیم شیراز از بی‌مهری‌ها به هویت تاریخی- فرهنگی این شهر را باید به پیشگاه حضرت احمد بن موسی (ع) ببریم و تفضل و دعای حضرت را برای فرجی قریب استغاثه کنیم که در زمانه ای که با نابودی میدان مقابل حرم و حذف حیات شهری واقع در آن و جایگزینی اش با معماری التقاطی، در پی تعظیم و تکریم شعائر مذهبی اند؛ خود حضرت نیز مظلوم تر و غریب تر از پیش است.

میدان مقابل حرم حضرت احمد بن موسی(ع) از دیر باز خصوصا در جریان شکل گیری حرکت های انقلابی شهر شیراز و حتی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، همواره محل تجمع و مقصد راهپیمایی های مردمی بوده و حضور پررنگی در خاطرات جمعی اهالی شیراز داشته است. علاوه بر آن به رغم برخی مشکلات و اختلالات ترافیکی در این میدان، به برکت مجاورت با حرم مطهر و وجود حدی از تنوع در کاربری ها و همچنین شکل گیری بخشی از دسترسی های روزانه از این میدان، حضور مردم حیات شهری را رقم زده بود و به گونه ای موجب رونق و تقویت سرزندگی در محدوده مجاور حرم شده بود. این الگو برگرفته از مدل های بومی شهرسازی اسلامی و ملهم از تفکر دینی بود. در نمونه شهرهای سنتی و در دوره ای که تفکر دینی در تمامی شئون زندگی مردم در جریان بود، قرار گیری مساجد به گونه ای بود که در مواقعی بخشی از مسیرهای دسترسی مردم از میان مساجد عبور می کرد. نکته جالب هماهنگی و انطباق شرع مقدس با این الگوی شهرسازی (مستثنی شدن عبور از یک در و خروج از در دیگر به شرط عدم توقف، از برخی حرمت های شرعی) است. به عبارت دیگر اماکن مذهبی در بطن زندگی روزمره مردم حضور داشتند. باعث تاسف است که با حذف تمامی آنچه که موجب رونق و حضور و ظهور حرم مطهر می شد، خود موجب انزوای آن شده اند و به بهانه خروج از انزوای حرم، بر شکل گیری خیابان های عریض منتهی به آن، اصرار می ورزند. تمرکز بر توسعه فیزیکی، بیش از پیش خطر حذف ته مانده های هویت فرهنگی-تاریخی این شهر را در پی دارد و تخریب آن نه تنها خدمتی به آل البیت (علیهم السلام) نیست بلکه با سنت و مشی آن بزرگواران در مواجهه با سنت های حسنه و همچنین آموزه های دینی موکد بر لزوم و وجوب حفظ و احیا تمدن دینی انطباقی ندارد.

مدیریت شهری و سیطره نگاه اقتصادی بر فعالیت های فرهنگی

از مصائب دوران معاصر، سیطره و استیلای منفعت طلبی و سودپرستی است و اینکه سود و زیان هر چیزی با ما به ازاء ریالی آن سنجیده می‌شود. از این رو مواجهه با امور متناقضی از قبیل فعالیت‌های فرهنگی شهرداری و شورا جای تعجب ندارد. با حاکمیت تفکرات سود محور هر آنچه که به لحاظ محاسبات مالی دارای سود بیشتر بوده و دوره بازگشت سرمایه کوتاه تری داشته باشد در اولویت قرار می گیرد. حوزه فرهنگ نه به لحاظ مالی بازدهی دارد و نه زمان تاثیر کوتاه و نه چندان مورد توجه رسانه ها و دهان پرکن برای فعالیت های انتخاباتی است و بدین لحاظ طبیعی است که در رقابت با سایر حوزه های سود آور مظلوم واقع گردد و در مقام ارائه گزارش نیز صرفا به گزارش هزینه کرد ریالی پروژه های فرهنگی بسنده شود.

طبیعی است در شهری که مسئولین و حتی نمایندگان مجلس آن حاضرند بدون توجه به منافع مردم از طرحی کاملا مضر برای فرهنگ مذهبی و تاریخی شیراز-برج های ۲۵طبقه زند- تمام قد دفاع کنند در مواجهه با تعطیلی بزرگترین کانون فرهنگی کشور به انجام مصاحبه های کلیشه ای رسانه ای و اقدامات بی رمق بسنده کنند. جای تعجب ندارد کسانی که در تخریب بافت تاریخی و معدود باغ های هسته مرکزی شهر شیراز و احداث مراکز تجاری به جای آن ها برخلاف همه اصول شهرسازی و مزیت های اقتصادی شهر شیراز تمام توان خود را به کار میگیرند و البته در بزنگاه های انتخاباتی از ظرفیت اجتماعی مجموعه رهپویان وصال نهایت استفاده را می برند هم اکنون اوج فعالیت‌شان نطق های بی تأثیر و مصاحبه با رسانه های محلی است. طبیعی است شهرداری که اولویت خود را در واگذاری زمین ها به مثابه سرمایه های شهری مصلحت عموم مردم و نیازهای شهر قرار نمی دهد، ترجیح می دهد با اولویت دادن به منفعت اقتصادی زودگذر زمین‌های نامرغوب در مکان های نامناسب را به عنوان گزینه‌های پیشنهادی معرفی و سهواً یا عمداً برای تبعید این مجموعه فرهنگی به عنوان یکی از مراکز مهم پمپاژ معنویت در شهر برنامه‌ریزی کنند. در حالیکه که با انواع و اقسام روش های ارتباطی و بدون وقفه، هجمه فرهنگی تداوم دارد، هرگونه اهمال و کوتاهی در حمایت از معدود فعالیت های فرهنگی-مذهبی عملا به معنی خالی گذاشتن میدان برای غلبه و استیلای جریان متخاصم فرهنگ غربی و همراهی با آن و غیر قابل بخشش است.  انتظار می رود شورای شهر با درک اهمیت این موضوع برای فرهنگ شهر، این روند سردرگم و رویه صرفا اقتصادی شهرداری را متوقف کرده و با تصمیمی قاطع مانع از تکرار ضایعه های فرهنگی در شیراز شود.

هرچند توقف یک ماهه فعالیت های فرهنگی- مذهبی این کانون ضایعه ای بزرگ است، اما متضمن این تجربه تلخ و درس آموز است که اتکا بر سیاسیون و تضعیف استقلال چنین مجموعه‌هایی اشتباه خسارت‌باری است. چرا که تجربه سال‌های اخیر اثبات کرده است که فارغ از عناوین جعلی گروه‌های سیاسی، برخی سیاسیون در بزنگاه‌های خطیر شانه خالی کرده و از پذیرش مسئولیت خویش سر باز زده‌اند و در این میان توده مردم همواره بار انقلاب و نظام اسلامی را به دوش کشیده‌اند. کسانی که نگران سکولاریزه شدن فضای عمومی شهر شیراز هستند و نتایج تحقیقات دانشگاهی (هرچند قابل تشکیک و غیر قابل اعتماد) را بر نمی تابند، باید پاسخگوی اقدامات خود در حوزه فرهنگ و سایر حوزه های موثر بر آن باشند. کسی که باد می کارد قطعا طوفان درو می کند. نمی توان در مقام سیاست‌گذاری و تصمیم گیری در حوزه های موثر بر فرهنگ عمومی، بر خلاف تمامی ادعاهای اصول‌گرایی، سکولار بود و در مقام نتیجه، توقع نتایج فرهنگی دینی داشت.

ارزیابی عملکرد و شفاف سازی فعالیت های شورا حق عموم مردم

ارزیابی عملکرد با هدف سنجش میزان کارآیی و اثربخشی هر مجموعه‌ای اهمیت اساسی داشته و هم‌اکنون به بخشی از روال‌های معمول سازمانی تبدیل شده است. متاسفانه نهادهای شورایی کشور در حوزه ارزیابی عملکرد مغفول مانده‌اند و عمده گزارش‌ها نیز به صورت کلی و غیر قابل سنجش ارائه می‌شود.  بدین جهت گروه مطالعات شهری فاطر با شناخت این خلا به تدوین شاخص‌های ارزیابی عملکرد براساس وظایف قانونی اعضای شورای شهر اقدام نموده و برای اعضای محترم شورای شهر شیراز طی نامه ای ارسال شده است. بر اساس این شاخص ها امکان سنجش عملکرد اعضا در حوزه وظایف قانونی ایشان امکان پذیر می‌شود.

همچنین بی توجهی شورای چهارم به مطالبه شفاف سازی و اطلاع‌رسانی به موقع و شفاف موجب شد که در بیانیه های پیشین به کرّات موضوع شفاف‌سازی فعالیت‌ها و اقدامات شورا مورد تاکید قرار گیرد. در همین راستا اهمِّ موارد مجددا به انضمام معیارهای ارزیابی عملکرد طی جدولی به محضر اعضای محترم شورا تقدیم شده است که در ادامه در اختیار مردم شریف شیراز قرار میگیرد. امید است که اعضای محترم با عمل به وظایف قانونی خود، اطلاعات مناسب و دسته بندی شده را منتشر کنند و در معرض قضاوت افکار عمومی قرار دهند.

اطلاعاتی که می بایست به منظور شفاف سازی فعالیت های شورای شهر در اختیار عموم مردم قرار گیرد:

حوزه محور

سازمانی

دستورجلسه کمیسیون ها و صحن علنی، پیش از برگزاری + مستندات
پخش مستقیم مذاکرات صحن علنی(از طریق رادیو استانی یا رادیو اینترنتی)
مشروح مکتوب مذاکرات کمیسیون‌های شورا، به تفکیک اعضا
ویدئو + فایل صوتی صحن و کمیسیون ها
صورت بودجه و هزینه های شورا و شهرداری به صورت شش ماهه و سالیانه
اطلاعات مشاوران و کارشناسان شورا (میزان و محل تحصیل، سوابق و جایگاه تخصصی، مسئولیت فعلی در شورا، شغل های دیگر و…)
لیست سفرهای داخلی و خارجی شهردار، معاونین، مدیران و کارمندان شورا و شهرداری
فردی اطلاعات شخصی (شامل؛ میزان و محل تحصیل، سوابق تخصصی، شغل فعلی و…)
برنامه زمانی روزانه نمایندگان شورا + لیست فعالیت‌ها و اقدامات ایشان
آراء نمایندگان در کمیسیون‌ها و صحن علنی
تعداد سؤال و تذکرات به مسئولین(به تفکیک شهردار، معاونین و مدیران مناطق و سازمان ها)
لیست حقوق و مزایای دریافتی نمایندگان از محل شغل نمایندگی
سایر درآمدها (غیر از فعالیت های نمایندگی) در صورت وجود
لیست دارایی ها و تغییرات آن ها
لیست سفرهای داخلی و خارجی نمایندگان شورا  بواسطه شغل نمایندگی
لیست هدایای دریافتی نمایندگان از محل شغل نمایندگی
توصیه‌نامه‌های اعضا برای افراد و مجموعه‌های مختلف
محل‌ها و میزان تأمین هزینه‌های انتخاباتی و نحوه هزینه کرد
لیست میهمانان و مدعوین نمایندگان در شورا + سمت و شغل آنها

 

ولینصرن الله من ینصره ان الله لقوی عزیز 

گروه مطالعات شهری فاطر 

94/07/19