بیانیۀ تحلیلی شماره ۲۰ (مهرماه ۹۷ تا دی ماه ۹۷)

باسمه تعالی

بیانیه تحلیلی شماره ۲۰

ارزیابی عملکرد شورا و مدیریت شهری در سه ماهه گذشته (مهر ماه ۹۷ تا دی­ماه ۹۷)

اینک با گذشت قریب به ۵ سال از آغاز فعالیت عمومی و رسانه­ای گروه مطالعات شهری فاطر و علی رغم فراز و نشیب ها و کاستی­­های بسیار، توفیق داریم که بیستمین بیانیه تحلیلی را به حضور مردم شریف و نجیب شیراز تقدیم کنیم. بی شک آن چیزی که موجبات انگیزه هر چه بیشتر این جمع را برای استمرار فعالیت طی این ۲۰ فصل پیاپی فراهم کرده است بعد از لطف و عنایت الهی نجابت و شایستگی های ویژه مردم شریف شهرمان و ظرفیت­های بی بدیل این شهر مقدس و تاریخ ساز بوده است. این امر باعث شده است بسیاری از ناملایمات و تنگ نظری­های مدیران و گروه های سیاسی که هر نوع فعالیت اجتماعی را صرفا با عینک سیاسی و رقابت قدرت می بینند در چشم فرزندان این شهر که سال­هاست عزم خود را برای فعالیتی تخصصی توأم با نظارت اجتماعی مؤثر جزم کرده اند ناچیز و بی اهمیت آید. هر چند واکنش های تند و عصبی و بعضا تلاش­های ناموفق قضایی جناح­ها و گروه های مختلف سیاسی، رسانه­ها و  مدیران وابسته به آنها در مواجهه با یک اجتماع تخصصی مستقل قابل تأمل بوده و مشقت هایی را نیز به همراه داشته اما اینها همه در مقابل هدف پیش رو جز غباری بی ارزش نیستند. این پیوندهای نامبارک فارغ از جناح بندی های مرسوم برای تضییع حقوق و منافع مردم ما را بر این داشت با تلاشی مضاعف و عزمی راسخ به فضل الهی این مسیر را با قوت هرچه بیشتر ادامه دهیم.

بار دیگر فصلی بر شیراز گذشت و طی این مدت شاهد اقداماتی هرچند بی رمق از سوی شورا و شهرداری شیراز بودیم. در این وجیزه پیش رو از میان همه این رویدادها، حسب اهمیت به طرح نمایشی شفافیت و وضعیت نامطلوب برنامه‌ریزی شهرداری شیراز و آشفتگی بدنۀ سازمانی و منابع انسانی شهرداری پرداخته­ایم که امیدواریم منشأ اثر باشد.

شفافیت، اتاق شیشه­ای نمایشی با پایان تراژیک

طی ماه­های گذشته توسط بعضی از اعضای شورای شهر شیراز طرحی با عنوان «راه اندازی سامانۀ شفافیت شهرداری شیراز» تهیه و تصویب شد. طراحان تلاش کرده بودند که با تصویب این طرح، شهرداری شیراز را به شفافیت در عملکرد ملزم کنند.

دلایل توجه شورایِ اصلاح‌طلب به شفافیت، قابل درک است. لیست امید با بهره برداری از موج مطالبه عمومی شفافیت با شعار محوریِ شفافیت، موفق به جلب آرای مردم و موفقیت در انتخابات شده بود. بنابراین بر این امر واقف است که انتظارات مردمی در این حوزه تمرکز دارد. اغلب اعضای شورا هوشمندتر از این هستند که به این انتظارات بی‌توجه بوده و متوجه ضرورت پاسخگویی به این خواسته­های عمومی نباشند. شورای شهر پس از حدود یک سال باید به انتظار افکار عمومی پاسخ درخوری می‌داد. اما شفافیت شورا هم چندان مطلوب ایشان نبود و ممکن بود با مقاومت سرسختانه برخی اعضای شورای شهر روبرو شود. بنابراین با توجه به جمیع ملاحظات، دیواری کوتاه‌تر از شهرداری یافت نشد و نمایشی ترتیب داده شد که شورا نقش ابرقهرمان شفاف‌ساز و شهرداری هم نقش مکمل را ایفا کند.

اما بی‌تجربگی طراحان در سناریونویسی، پایان تلخی را برای این قهرمان‌سازی رقم زد. ناپختگی و عدم درک صحیح از فضای عمومی شورا و لابی‌های سنگین مدیران شهرداری موجب شد که سه حوزه منابع انسانی، سفرهای خارجی و حقوق و مزایای مدیران نیز در طرح منظور شود. دقیقا سه موضع تاریک و حساسیت برانگیزی که نباید روشن می‌شد!!، در طرح قرار گرفت و همانطور که قابل پیش‌بینی بود، در جریان بررسی حذف شد.

هرچند حذف این موارد بخشی از وجوه شهرداری را تاریک باقی می‌گذاشت اما با حذف این موارد لطمۀ جدی به ساختار اصلی طرح وارد نمی‌شد. نکته قابل تأمل این بود که حذف این سه بند، به شکل غیر منتظره‌ای مورد توجه و واکنش جدی افکار عمومی و رسانه‌ها قرار گرفت و پایان تراژیکی برای این نمایش رقم زد. فضای روانی شکل‌گرفته و واکنش رسانه‌ها حامل پیامی بود که امیدواریم برای شورای شهر شیراز عبرت‌آموز باشد.

افکار عمومی تا حدود زیادی به صداقت اعضای شورای شهر در تحقق شفافیت مشکوک است و این شک با حذف آن سه بند کلیدی تقویت هم شد. با تکرار هر یک از این اتفاقات بخشی از اعتماد مردم و سرمایۀ اجتماعی شورای شهر ریزش خواهد کرد. توصیه اکید ما به شورا، ترمیم این اعتماد آسیب دیده است. شفافیت شورای شهر اولین و بهترین اقدام می‌تواند باشد.

درست است که اقدامات مثبتی طی همین یک ساله اتفاق افتاده است. پخش صوت جلسات صحن علنی شورا به صورت مستقیم، انتشار فایل صوتی جلسه صحن و حضور در فضای مجازی و بازخوردگیری مستقیم از مردم، در زمان شورای شهر اصولگرا آرزویی دست نیافتنی می­نمود!. اما شورا با شفافیت واقعی و در حد موثر و قابل قبول فاصلۀ بسیاری دارد. توقع شفافیت، توقع زیادی نیست، کار چندان دشواری هم نیست. شفافیت را از خود شورای شهر شروع کنید. کافی است همۀ ابعاد شورا به لحاظ نحوۀ عملکرد، منابع انسانی، بودجه- هزینه و هر آنچه که در شورا روی می دهد را در معرض دید مردم بگذارید. همین.

شهرداری شیراز، کشتی بدون سکان

با رسیدن به ماه‌های پایانی سال، دوباره موعد ارائه برنامه و بودجۀ سال آینده شهرداری فرا رسیده است. بنا بود که برنامه‌های شهرداری در قالب یک برنامۀ بلند مدت بیست ساله و چهار برنامه میان مدت پنج ساله تهیه شود. برنامه‌های سنواتی هم هر کدام بخشی از پازل چشم‌انداز بیست ساله را تکمیل کند. در سال گذشته تصویب برنامۀ پنج ساله ۱۳۹۷-۱۴۰۲ به تعویق افتاد و به سال آینده موکول شد. شاید یکی از دلایل عدم تصویب برنامۀ پنج ساله، همین آماده نبودن برنامه بیست ساله (برنامۀ راهبردی شهر و شهرداری شیراز) بوده باشد.

برنامه ای که قرار بود سال گذشته پایان یافته و تصویب شود، هنوز تکمیل نشده است. شهردار سابق مدعی بود که این طرح، نقشه راه توسعه شهر شیراز و هماهنگ کننده اقدامات شهرداری و سایر دستگاه های خدمات رسان و موثر در شهر شیراز خواهد بود. در زمان وی طرح‌های متعدد دیگری از جمله طرح حمل و نقل و ترافیک شهر شیراز، طرح گردشگری و برند شهر شیراز، طرح اقتصادی، طرح فضای سبز و … تهیه شد. بخش قابل توجهی از بودجۀ شهرداری شیراز به این طرح‌ها اختصاص یافت و اکنون از سرنوشت این طرح­ها هیچ اطلاعی در دست نیست!. در حالی‌که قرار بود این طرح ها هدایت کننده اقدامات شهرداری باشند، با تکثر و تعدد این طرح‌ها و فقدان نظام هماهنگ‌کننده بین آنها، خود به اغتشاشات و سردرگمی شهرداری افزوده‌اند. متأسفانه مدیریت برنامۀ شهرداری نیز از ایجاد هماهنگی و نظم ساختاری بین این طرح‌ها ناتوان مانده است. با وجود صَرف زمان و هزینۀ زیاد برای تهیۀ این طرح‌ها، هنوز مشخص نیست که این طرح‌ها چه نسبتی با یکدیگر دارند؟! معلوم نیست که کدام‌یک در راس قرار گرفته و کدام در ذیل؟! کدام یک نقش رهبری دارد و کدام پیرو است؟! کدام یک بالادستی و چارچوب سایرین محسوب می‌شود؟!

علیرغم تغییرات گستردۀ مدیران شهرداری تا سطوح میانی و حتی روسای ادارات، شهرداری همچنان از ایجاد هماهنگی در طرح‌های توسعه شهری ناتوان مانده است. این وضعیت نمود بیرونی و نشانه‌ای از واقعیت آشفته و ناهماهنگ درون شهرداری است. از شهرداری صدای واحدی به گوش نمی‌رسد.

منابع انسانی شهرداری، همچنان میدانی بی هماورد

در پانزدهمین بیانیه تحلیلی و در آغاز فعالیت تیم مدیریتی جدید شهرداری پیش‌بینی کردیم که مدیریت منابع انسانی یکی از مهمترین چالش‌های پیش‌روی شهردار جدید خواهد بود. گفتیم که: “شیرازۀ سازمان اداری و نیروی انسانی شهرداری شیراز از هم پاشیده و سطوح مدیریتی متناسب با قامت منصوبین شهردار سابق، فرو کاسته شده. افراد با حداقل توانمندی‌های مرتبط در مناصبِ کلیدی و حساس گماشته شده‌اند و متخصصین و افراد توانمند منزوی و بدون توجه به شایستگی ها حذف. اکنون شهردار جدید با سازمانی به هم‌ریخته، بدون ساختار واقعی، به شدت بی‌انضباط و نامنظم، به غایت فربه و کُند روبرو است» ، گفتیم که: «شهرداری نیازمند اقدامات تحولی است. این پوست‌اندازی قطعا هزینه‌هایی دربر خواهد داشت اما یقینا از هزینه استمرار وضع موجود به مراتب کمتر خواهد بود.» گفتیم که: «چنانچه تیم مدیریتی بر اساس نیروهای سیاسی بیرونی، سهم‌خواهی، روابط و هر عاملی غیر از شایستگی‌های فردی شکل بگیرد، انتظار تغییر در روندهای بیمار گذشته و اصلاح نحوه مدیریت شهر، غیر واقعی و ناممکن خواهد بود.»

گفتیم: «انتخاب فرد شایسته و مسلط به دانش مدیریت منابع انسانی و تجدید نظر اساسی در نحوۀ مدیریت نیروی انسانی به قدری حائز اهمیت است که چگونگیِ آن، جهت‌گیری شهرداری در سال‌های پیش رو را مشخص خواهد کرد.» و امیدوار بودیم که شهردار جدید شیراز طی سالی که گذشت تدبیری برای وضعیت آشفتۀ حوزۀ منابع انسانی شهرداری بیاندیشد.

اکنون نیز همانند هشت سال پیش، از صدر تا ذیل شهرداری شیراز شخم خورده، اما تخمی کاشته نشده و از این رو انتظار جوانه‌ای نیست. اصلاح‌طلبان همچون اصول‌گرایان سهم خود از غنایم انتخاباتی را برداشتند و فرصت خدمتی! دیگر برای منسوبین اصلاح‌طلبان (که امروز منصوب ایشان هستند) فراهم گشته است. این چنین است که باید منتظر بود تا انتخابات بعدی، شهرداری مجددا توسط پیروز انتخابات شخم زده شود و فرصت دیگری برای عاشقان خدمت! فراهم گردد. در این میان زمین بایر و ویران شهرداری می‌ماند و زخم‌های حاصل از خیشِ اصلاح‌طلبان و اصول‌گرایان!.

آیا زمانی خواهد رسید که مناسبات قدرت از شهرداری‌ها و سازمان‌های تخصصی و غیرسیاسی رخت بربندد؟! آیا زمان پشتیبانی قانونی از بدنۀ دستگاه‌های تخصصی و کارشناسی فرا نرسیده؟! آیا زمان آن نرسیده است که برای این تغییرات اتوبوسی فکری شود؟! آیا زمانی خواهد رسید که شایسته‌سالاری در شهرداری‌ها حاکم شود؟! آیا سرمایه انسانی شهرداری زمانی سامان خواهد یافت؟! آیا آخرالامر، این میدان هماوردی در خور می یابد؟!